روش مونته‌سوری(The Montessori Method) یک روش آموزشی تربیتی مبتنی بر ایده و عمل است که توسط ماریا مونته‌سوری ابداع شده‌است. اگر شما جزء آن دسته از والدین نگران در مورد یادگیری زبان دوم فرزندانتان هستید. یا معلمی هستید که به دنبال یک راه حل مناسب برای تقویت مهارت های اموزشی خود میباشد. شاید با روش آموزشی مونته سوری آشنا باشید. در این مقاله سعی بر آن است که شما را با این روش بهتر آشنا کنیم.

ماریا مونته‌سوری با مشاهده رفتار کودکان پی برد که کودک بیش از این که به نتیجه کار توجه یا علاقه داشته باشد به رضایت از کار و شیوه انجام آن کار توجه دارد. ویژگی دیگر کودک علاقه به انجام کارهای تکراری است تا کار برایش کاملاً درونی شود. وی بخاطر ابداع این روش جایزه یونسکو را از آن خود کرد.

در این روش محیط آموزشی بنحوی مهیا است که یادگیری زبان دوم را با کمترین انطباق تسهیل می کند.

در ادامه شما میتوانید با مطالعه این مقاله  پاسخ خود را به سوالات زیر پیدا کنید.

1. روش مونته سوری چیست؟
2. چارچوب (Framework) روش مونته سوری چیست؟
3. تفاوت بین روش های تدریس سنتی(Traditional Methods) و روش مونته سوری چیست؟
4. لوازم اموزشی مونته سوری ( Montessori Materials) چیست؟
5. معلم مونته سوری کیست؟
6. برنامه درسی(Montessori Curriculum) مونته سوری چگونه است؟
7. کودکان چگونه ارزیابی (Assessment) می شوند؟
8. مزایا و معایب (Pros & Cons) مونته سوری چیست؟

1. روش مونته سوری چیست؟

دکتر ماریا مونته سوری Dr. Maria Montessori برای اولین بار روش خاص آموزش کودک محور را در اوایل دهه 1900 میلادی ایجاد کرد و توسعه داد. این روش به کودکان امکان یادگیری به کمک یک محیط از پیش چیده شده که شامل فعالیت های  مستقل و کودک محور child-led activities است را میدهد. و انها را تشویق میکند که با انجام این فعالیت ها به سطوح بالاتری از شناخت محیطی دست پیدا کنند. نقش معلم در این روش نه توضیح دهنده بلکه تشویق کننده در جهت انجام مستقل فعالیت ها توسط خود کودکان است.

دکتر مونته سوری معتقد بود که لازم است قبل از تربیت ذهن، حواس را تربیت کرد (لوپاتا، والاس و فین، 2005). به گفته دکتر مونته سوری، کودکان زمانی که انتخاب کنند چه چیزی را یاد بگیرند بهتر یاد می گیرند. و این امر امروزه به راحتی در کلاس های درس مونته سوری قابل مشاهده است. در زیر می توانید لیستی از مواردی که روش مونته سوری را منحصر به فرد می کند مطالعه نمایید:

• یک سیستم درجه بندی غیر متعارف.
• فعالیت های متنوع برای ایجاد انگیزه در کودکان.
• تمرکز بر رشد اجتماعی، عاطفی، فکری و جسمی به عنوان یک کل.
• حرکات معلمان؛ که از گروهی به گروه دیگر به جای ایستادن در مقابل کلاس اتفاق می افتد.

2. چارچوب روش مونته سوری چیست؟

از آنجایی که روش‌های یادگیری سنتی نتوانست مهارت‌های زندگی و توانایی‌های فردی کودکان را شکوفا کند. انجمن بین‌المللی مونته سوری (IMS) برخی از پروتکل‌ها را برای تسهیل این روش به شرح زیر ارایه نمود.

1. رفاه کل محیط
2. کمترین میزان مشارکت بزرگسالان
3. تمرکز بر لحظه حال
4. عدم توجه منفی به رفتار نادرست
5. اصلاح نکردن کودک
6. تمرکز بر علایق کودک
7. الگوسازی رفتار خوب
8. تماس چشمی قبل از صحبت
9. عدم قطع تمرکز توسط مربی
10. آشنایی و یادگیری در محیطی دوستانه
11. تقویت استقلال
12. قوانینی برای کودکان وجود ندارد.
13. تاکید بر نکات اصلی جداسازی متغیرها
14. نظارت بر کودک
15. روال همیشه یکسان
16. انتخاب وسایل آموزشی و آوردن آنها باید توسط زبان آموزان انجام شود.
17. ترتیب طرح های درس به صورت تصادفی
18. پیچیدگی را ساده کنید.
19. دقت را تأیید کنید، شفاف سازی کنید و بسط دهید.

3. تفاوت بین روش های تدریس سنتی و روش مونته سوری چیست؟

بارزترین نکته در روش مونته سوری این است. که کودکان با اعتماد به تواناییهای خود شروع به یادگیری در محیطی می کنند که به دقت آماده شده است. بنابراین، معلمانی که به خوبی آموزش دیدند. برنامه درسی را با نیازها و خواسته های کودک تطبیق میدهند. نه اینکه کودک را با برنامه درسی تطبیق دهند. چراکه این موضوع دقیقا در روش های سنتی انجام میشود.

تفاوت قابل توجه دیگری که باید در نظر داشت، آرایش فیزیکی در کلاسها است. در مدارس سنتی، به دلیل نشستن در ردیف، کودکان فرصت های محدودی برای کشف یادگیری مستقل دارند. و یادگیری تا حد زیادی مبتنی بر کتاب است. حتی زمانیکه براحتی قادر به خواندن نیستند.

علاوه بر این، بسیاری از برنامه های درسی به جای درک، بر حافظه تأکید دارند. بنابراین ارزشیابی زبان آموزان از طریق انجام تکالیف و آزمون های کتبی انجام میگیرد. در حالی که روش مونته سوری فرصت‌های عظیمی برای کشف و توسعه یادگیری مستقل در محیط‌های کلاسی فراهم می‌کند. زبان آموزها همواره در رفت وآمد آزاد هستند و در انتخاب فعالیت آموزشی مختارند. همچنین مسئول مرتب کردن فضایی هستند که برای انجام فعالیت خود انتخاب کردند. محیط آموزشی مونته سوری از قفسه ها تا کتاب ها، به گونه ای طراحی میگردد تا برای زبان آموزان بهترین باشد.

4. مواد مونته سوری چیست؟

با توجه به آنچه در بالا ذکر شد، مرحله اول یادگیری مونته سوری محیط است و مرحله دوم وسایل اموزشی هستند که به سه بخش اصلی طبقه بندی می شوند:

• وسایل آموزشی یادگیری زبان؛ مانند حروف سنباده ای (Sandpapers) و الفبای متحرک (Movable Alphabets).
• وسایل آموزشی یادگیری ریاضی؛ مانند زنجیر مهره (Bead Chain)، تخته حساب(Arithmetic Boards) و قاب مهره (Bead Frames).
• وسایل اموزشی توسعه حواس پنج گانه (Sensorial & Dexterity Materials)؛ از جمله نقاشی با آبرنگ، استفاده از قیچی، و بازی با بست ها و قفل ها مانند قاب لباس (Dressing Frame) یا سایر حرکاتی که به کودکان کمک می کند مهارت های حرکتی خود را کشف و بهبود بخشند. برج صورتی (The Pink Tower)، پله‌ های قهوه‌ ای (Brown Stairs)، میله‌ های قرمز (Red Rods)، استوانه‌ های دستگیره ‌دار (Knobbed Cylinders)، قرص‌ های رنگی (Color Tablets) ، کابینت هندسی (Geometric Cabinet)، شیشه های بو (Smelling Jars) و تخته های بریک (Baric Tablets) از جمله مواد حسی هستند که می‌توان در کلاس‌های مونته سوری استفاده کرد.

وسایل آموزشی به گونه ای طراحی میشود که کودکان را تشویق کنند تا بدون دخالت مستقیم معلمان به مشکلات رسیدگی کنند. همچنین فرآیند حل مستقل مسئله، اعتماد به نفس و مهارت های تفکر انتقادی را الهام میبخشد و تقویت می کند.

5. نقش معلم در روش مونته سوری چیست؟

نقش غالب معلمان نظارت دقیق بر کودکان و یا زبان آموزان است. یک معلم مونته سوری باید کودکان  را بر اساس اعمال غریزی آنها هدایت کند و به آنها آزادی انتخاب بدهد تا محیط اطراف خود را کشف کنند. در این روش مربیان با تدریس مختصر و نمایش، مطالب را معرفی می کنند. بنابراین، به مربیان اجازه میدهد تا با توجه به سبک‌های یادگیری زبان آموزان، رویکردهای متنوعی را برای رفع نیازهای آنها ایجاد کنند.

 

6. برنامه درسی مونته سوری چگونه است؟

زبان آموزان در جلسات مختلف آموزش زبان که تقریباً سه ساعت طول می کشد شرکت می کنند. برنامه های درسی یکپارچه پنج موضوع اصلی مونته سوری را دنبال می کند:

• داستان جهان هستی (The story of the universe)
• سیر زمانی زندگی (The timeline of life)
• داستان زبان (The story of language)
• داستان اعداد (The story of numbers)
• سیر زمانی تمدن (The timeline of civilization)

از بدو تولد تا سه سالگی، کودکان از طریق ذهن خود بصورت ناخودآگاه یاد می‌گیرند.  نقش والدین رهبری بدون از بین بردن حق شناخت و درک از خود در کودکان است.

کودکان در سنین سه تا شش سالگی شروع به استفاده از اشیاء چوبی و فلزی در اندازه ها و اشکال مختلف می کنند. و درگیر پروژه های تمرینی مانند کارهای خانه داری می شوند. اگر مشکلی پدید آید معلم پروژه را به یک روز دیگر موکول می کند. و این بدان معنا است که معلم فرصت کافی در اختیار زبان آموز قرار میدهد تا خود راه حل مناسبی برای مشکل پیدا کند نه انکه جواب درست را در لحظه به او بدهد.

دانش آموزان بین شش تا هجده سال می توانند ویژگی هایی مانند جامعه پذیری و حل مسائل زندگی را از طریق وظایف تعریف شده در گروه های کوچک یاد گیرند.

7. کودکان چگونه ارزیابی می شوند؟

روش های مرسوم یادگیری بیشتر بر رقابت و ارزیابی همتایان تمرکز می کنند. بنابراین، این روش‌ها از کتاب‌های درسی، نمرات، امتحانات، تنبیه و تکالیف برای ارزیابی پیشرفت دانش آموزان استفاده می‌کنند. از سوی دیگر، همکاری و رشد شخصی در روش مونته سوری اهمیت بیشتری دارد. بنابراین، دانش آموزان و یا زبا آموزان عمدتاً بر اساس خلاصه ای از تعاملات روزانه و عملکرد آنها در وظایف مستقل و مشارکتی ارزیابی می شوند. برای این کار، معلمان یک نمونه کار و یا یک گزارش پیشرفت برای ارزیابی کار انفرادی/گروهی کودکان برای اطلاع والدین از پیشرفت آنها فراهم می کنند. یک معلم مونته سوری باید به طور جداگانه هر دانش آموز را مشاهده و ارزیابی کند و برنامه خاصی برای تشخیص و اصلاح نواقص طراحی کند.

8. مزایا و معایب مونته سوری چیست؟

مزایای روش آموزش مونته‌سوری

در سیستم‌های آموزشی مدرن، تمایل مشخصی برای ایجاد اشتیاق واقعی در معلمانی که از چنین سیستم‌هایی استفاده می‌کنند، وجود دارد. روش آموزشی مونته سوری برای تعداد زیادی از مربیان و معلمان مورد توجه است.

اما مزایای آموزش مونته سوری چیست؟

برای پاسخ به این سوال باید گفت که این روش کودکان و دانش آموزان را به یادگیری عملی مستقل، افزایش تعامل اجتماعی و پرورش عشق به یادگیری تشویق می کند. علاوه بر این، محیط مونته سوری نه تنها به کودکان اجازه می دهد تا با سرعت خودشان کار و رشد کنند و یاد بگیرند، بلکه مجموعه ای از دروس، فعالیت ها و مطالب را بر اساس مهارت های کودکان ارائه می دهد.

بنابراین، به کودک کمک می کند تا رشد خود را به عنوان یک فرد به جای توسعه مهارت های خود در یک کلاس درس معمولی، افزایش دهد. علاوه بر این، مونته سوری تأکید می‌کند که گروه‌بندی کودکان در سنین مختلف در یک محیط آموزشی باعث ارتقای یادگیری همسالان می‌شود، اگرچه بیشتر فرآیند یادگیری به خودی خود هدایت می‌شود و احساس استقلال و اعتماد به نفس بیشتری را نسبت به محیط مدارس سنتی فراهم میکند. آنچه در این روش آموزشی بیشتر مورد توجه قرار می گیرد، تلاش برای تشویق کودکان به رشد اشتیاق مادام العمر برای یادگیری است.

معایب آموزش مونته‌سوری

در میان تمام مزایای فوق، برخی از مسائل موجب تضعیف این روش میشود.

از آنجایی که کلاس های مونته سوری نیاز به وسایل آموزشی متنوع و با کیفیت دارد، منصفانه نگه داشتن قیمت‌ها برای مدارس سخت است. از این رو، سازمان های زیادی با هدف به پایین نگه داشتن هزینه ها، بودجه یا بنیادی ایجاد کرده اند.

یکی دیگر از معایب این روش این است که برنامه درسی برای برخی از معلمان و والدین بسیار بی قاعده میباشد. از آنجایی که تمرکز در روش مونته سوری بر این است که “به کودک اجازه دهد بدون وقفه هر کاری می‌خواهد انجام دهد” می‌توان آن را، در مقایسه با سایر رویکردها، به عنوان یک برنامه درسی با ساختار کمتر قاعده مند دانست. برای غلبه بر چنین نقصی، معلمان و دستیاران آنها باید با ارائه یک برنامه درسی و محیطی مناسب که از درک موضوعات درسی جلوگیری می کند، از سرعت پیشرفت دانش آموزان و کودکان اطمینان حاصل کنند.

علیرغم ترویج احساس استقلال شخصی که در این روش به خوبی در نظر گرفته شده است. برخی از ویژگی های ارزشمند مانند کار تیمی یا مهارت های کارآفرینی به نوعی نادیده گرفته می شوند. مونتگومری می گوید: “سیستم آموزشی مونته سوری به شما می آموزد که بر اساس شرایط خود فکر کنید، این در حالی است که نیروی کار فعال در جامعه تیم محورتر است”.

یکی دیگر از نکات منفی که باید به آن اشاره کرد، ساختار باز کلاس‌های درس است که به دانش آموزان و یا زبان‌آموز اجازه نمی‌دهد احساس نظم، امنیت و روتین داشته باشد. اگرچه این نمی تواند مشکل جدی ایجاد کند، اما می تواند مانع از قرار گرفتن بچه ها در یک روال عادی شود که میل طبیعی آنهاست.